Τρεις ροκ σταρ και οι κιθάρες τους

«Συνάντηση κορυφής» των Πέιτζ, Γουάιτ και Edge σε ένα ντοκιμαντέρ με θέμα την κιθάρα

Του Jon Pareles / International Herald Tribune

Τρεις κιθαρίστες μοιράζονται τη σκηνή ενός στούντιο ηχογράφησης συζητώντας για τη μουσική: όργανα, ιδέες, μέθοδοι, φιλοδοξίες, αναμνήσεις, εμπνεύσεις. Το κεντρικό θέμα του μουσικού ντοκιμαντέρ «It Might Get Loud» δεν θα μπορούσε να είναι πιο απλό.
Οι κιθαρίστες αυτοί συμβαίνει να ταυτίζονται με μεγάλες καμπές στην πορεία της ροκ μουσικής, σε διαφορετικές γενιές: ο Τζίμι Πέιτζ των Led Zeppelin, ο Edge των U2 και ο Τζακ Γουάιτ των White Stripes, των Raconteur και των The Dead Weather. Και οι κιθάρες τους βρίσκονται εκεί κοντά για τις στιγμές εκείνες όπου το παίξιμο είναι προτιμότερο από τις εξηγήσεις.
Το φιλμ «It Might Get Loud», παραγωγή της Sony Pictures Classics, που άρχισε να προβάλλεται στις 14 Αυγούστου στη Νέα Υόρκη και στο Λος Αντζελες, εστιάζει στην κιθάρα ως φωνή του μουσικού και στη σύνδεση που έχουν οι τρεις αυτοί κιθαρίστες με τα όργανά τους.

Ως μουσικό ντοκιμαντέρ, είναι ασυνήθιστο: περισσότερο συνειρμικό παρά γραμμικό, περισσότερο ιμπρεσιονιστικό παρά αφηγηματικό. Δεν είναι μια ιστορία της κιθάρας ή οδηγίες για το παίξιμό της, αν και οι μουσικοί θα βρούνε σημεία που θα θέλουν να παρακολουθήσουν προσεκτικά, όπως η πεντάλεπτη σεκάνς με τον Τζίμι Πέιτζ, ο οποίος λέει ότι η μουσική του είναι γεμάτη «φως και σκιά» και δείχνει τι εννοεί παίζοντας το «Ramble On» και εκθέτοντας όλες τις διαβαθμίσεις τρυφερότητας και επιθετικότητας του κομματιού.
Δημιουργικός δρόμος
«Αυτό που κάνει την ταινία διαφορετική δεν είναι όσα περιέχει, αλλά όσα δεν περιέχει», λέει ο σκηνοθέτης της, ο Ντέιβις Γκουγκενχάιμ. «Δεν μιλάμε με πρώην φιλενάδες ή με μέλη των συγκροτημάτων ή με κριτικούς της ροκ. Δεν είναι αναλυτική ταινία ούτε προσπαθεί να κάνει καταλογογράφηση. Η ταινία αφορά τον δημιουργικό δρόμο. Θέλω να μάθω πώς έγραψαν αυτά τα τραγούδια. Οι άνθρωποι αυτοί προσπαθούν να βρουν τη φωνή τους – πώς το κάνουν λοιπόν αυτό;».
Η «συνάντηση κορυφής» των μουσικών, όπως την αποκάλεσε ο σκηνοθέτης, ανήκει στο είδος εκείνο της σοβαρής αισθητικής συζήτησης που οι περιοδεύοντες αστέρες της ροκ σπάνια έχουν την ευκαιρία να κάνουν, στα παρασκήνια ή οπουδήποτε αλλού. Ανταλλάσσουν επαγγελματικές εμπειρίες, μαθαίνουν τραγούδια ο ένας του άλλου και βρίσκουν κοινό έδαφος ή διαφωνούν πολιτισμένα πάνω σε θέματα όπως η χρήση και η κατάχρηση της τεχνολογίας.
Η σύναξη είναι πολλά πράγματα μαζί: jam session, συμπόσιο, επαγγελματική συζήτηση, βιομηχανική κατασκοπεία. Πηγαίνοντας προς τη συνάντηση, ο Τζακ Γουάιτ λέει χαμογελώντας: «Ελπίζω να τους καταφέρω να μου αποκαλύψουν τα κόλπα τους».
Σε μια χαρακτηριστική σκηνή, ο Τζίμι Πέιτζ αρχίζει ξαφνικά να παίζει το «ριφ» κιθάρας από το «Whole Lotta Love» των Ζέπελιν, και οι άλλοι δύο κιθαρίστες τον πλησιάζουν και τον παρακολουθούν με γουρλωμένα μάτια, σαν τους έφηβους φαν της ροκ που ήταν κάποτε και σαν τους παθιασμένους λάτρεις της κιθάρας που εξακολουθούν να είναι.
«Είναι ένα από τα μεγάλα κιθαριστικά σόλο του ροκ εν’ ρολ», μου είπε ο Edge τηλεφωνικά από το σπίτι του στη νότια Γαλλία. «Ακουγα μικρός τους Led Zeppelin και προσπαθούσα να καταλάβω τι κάνει ο άνθρωπος! Ηταν πραγματικά υπέροχο να τον βλέπεις εκεί μπροστά σου να παίζει».
Οι τρεις κιθαρίστες ήταν έξυπνη επιλογή, που βασίστηκε στην αντίθεση. Οι Led Zeppelin μεταστοιχείωσαν το ηλεκτρικό μπλουζ σε εκρηκτικό hard rock και περιπλανήθηκαν σε κελτικά και ανατολίτικα μουσικά μονοπάτια. Σφυρηλάτησαν επίσης το στυλ της μεγα-συναυλίας σε στάδιο, στην πρώτη εκδοχή της του ’70. Οταν ξεκίνησαν οι U2, το 1976, «ήταν μια στιγμή που συνέβαιναν κοσμογονικές αλλαγές στο χώρο της ροκ», λέει ο Edge. «Υποχωρούσαν οι “παλιοί” –ανάμεσά τους οι Led Zeppelin– και έκαναν την έφοδό τους οι “καινούργιοι”, συγκροτήματα όπως οι Clash και οι Krautrock».
Τεχνικά εφέ
Η προσέγγιση του Edge στην κιθάρα απέρριψε εσκεμμένα το μπλουζ και συνδέθηκε χωρίς ενδοιασμούς με τα τεχνικά εφέ. Σε μια σκηνή παίζει το σόλο από το «Elevation», αποκαλύπτοντας ότι ο ήχος είναι τελείως εξαρτημένος από τις ρυθμίσεις στην κονσόλα. «Αυτό που παίζω έχει δευτερεύουσα σημασία σε σχέση με αυτό που βγαίνει από τα ηχεία», λέει γελώντας.
Αυτή η καταβύθιση στην τεχνολογία ανατράπηκε και πάλι από τον Τζακ Γουάιτ, ο οποίος έφτασε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 με το πρωτόγονο μπλουζ-ροκ των White Stripes. Μεγαλώνοντας στο Ντιτρόιτ, ο Γουάιτ κατάφερε να ξανανακαλύψει τα μπλουζ στην εποχή του χιπ χοπ. Στην ταινία, παίζει το απέριττο, πικρό μπλουζ «Grinning in your face» του Σον Χάουζ. Του αρέσουν επίσης οι φτηνές, απλές στην κατασκευή τους κιθάρες.
«Εχω μεγάλες εσωτερικές συγκρούσεις με την τεχνολογία και το πόσο θέλω να την αφήσω να περάσει στον κόσμο της μουσικής», μου είπε μιλώντας σε κινητό τηλέφωνο ενώ το πούλμαν της περιοδείας των Dead Weather έφτανε στο Ντιτρόιτ. «Είναι πολύ δύσκολο να αποφασίσεις ποια σχέση θα έχεις μαζί της, πώς να τη χρησιμοποιήσεις ή πώς να την αγνοήσεις. Νομίζω ότι πρέπει σε μεγάλο μέρος της να την αγνοήσουμε».
Η ταινία δεν εξελίχθηκε σε μάχη ανάμεσα σε στυλ και γενιές. «Ως σκηνοθέτης, θέλεις να βρεις όσο το δυνατόν περισσότερες διαφορές», μου είπε ο Ντέιβις Γκουγκενχάιμ. «Αυτοί ωστόσο παρέμειναν γοητευμένοι ο ένας από τον άλλο».
«Είναι σαν να συναντάς τους παππούδες σου και τους θείους σου και τα ξαδέλφια σου όταν παίζεις με άλλους μουσικούς, όποιοι κι αν είναι», λέει ο Τζακ Γουάιτ. «Ξέρεις πως ανήκεις στην ίδια οικογένεια. Και υπάρχουν πολλοί δρόμοι να ακολουθήσεις, για να φτάσεις εκεί που θέλεις».